Бүгүнкү акылга сыйбас тез өнүккөн дүйнөдө баса белгилей турган көп нерсе бар. Жумуштун басымынан жана туруктуу санариптик байланыштан жеке мамилелерди жана коомдук күтүүлөрдү башкарууга чейин, стресстин булактары барган сайын көбөйүп баратат.
Стресс көп талкууланган, бирок сейрек толук түшүнүлгөн бардык жерде болгон тажрыйба болуп калды. Ошентип, психологияда стресс деген эмне? Анын белгилери кандай жана аны менен кантип натыйжалуу күрөшүү керек?
Мазмун
Психологиядагы стресс деген эмне?
Психологияда стресс инсандын нормалдуу тең салмактуулугун же тең салмактуулук абалын бузган ар кандай суроо-талапка же чакырыктарга организмдин жообу катары аныкталат. Бул негизинен мээ менен дененин ар кандай суроо-талапка кандай жооп берери, травма же трагедия сыяктуу терс окуяларга эле эмес, ошондой эле кызматка көтөрүлүү же жаңы мамилелер сыяктуу позитивдүү өзгөрүүлөр.
Стресс акыл менен дененин ортосундагы татаал өз ара аракеттенүүнү камтыйт. Кыйын жагдайга туш болгондо, организм адреналин жана кортизол сыяктуу стресс гормондорун бөлүп чыгарат. Бул жооп жүрөктүн кагышын жогорулатат, кан басымын жогорулатат жана энергия менен камсыз кылууну жогорулатат. Бул кыска мөөнөттө пайдалуу болушу мүмкүн, бирок, өнөкөт стресс олуттуу ден-соолук маселелерине алып келиши мүмкүн.
Психологияда стресс, адатта, эки түргө бөлүнөт:
- Eustress: "Оң стресс", чоң окуянын алдындагы толкундануу же өндүрүмдүүлүккө алып келген басым сыяктуу энергияны мотивациялаган жана топтогон стресстин түрү.
- азап: "Терс стресс", өнөкөт, тынымсыз стресстин түрү, ал өтө оор жана башкарылгыс сезилет, ал чарчап, ден-соолукка байланыштуу көйгөйлөргө алып келет жана иштин төмөндөшүнө алып келет.
Психологиялык жактан алганда, стресс кабылдоо менен да байланыштуу. Адамдын кырдаалды кандай кабыл алганы кырдаалдын стресс катары башталышына чоң таасир этет. Ошондуктан, психологиялык кийлигишүүлөр көбүнчө эс алуу жана стрессти азайтуу жүрүм-турумуна көмөктөшүү менен бирге, мүмкүн болгон стресстик кырдаалдарга кабылдоолорду жана жоопторду өзгөртүүгө багытталган.
Стресстин таасирлери
Стресс татаал. Ал өнөкөт болуп калганда, анын таасири чоң болуп, адамдын жашоосунун ар кандай аспектилерине таасир этиши мүмкүн. Бул жерде стресс эң олуттуу таасир тийгизе турган негизги чөйрөлөр бар:
- Физикалык ден-соолук: Жүрөк оорулары, гипертония жана диабет коркунучу жогорулайт. Стресс ошондой эле баш ооруну, булчуңдардын чыңалуусун же ооруну, чарчоону жана ашказандын кыжырын келтириши мүмкүн. Убакыттын өтүшү менен ал иммундук системаны алсыратып, организмди инфекцияларга жана ооруларга көбүрөөк кабылтат.
- психикалык ден-соолук: Узакка созулган стресс тынчсыздануу жана депрессия сыяктуу психикалык ден соолук маселелерине чоң салым кошот.
- Когнитивдик функцияg: Стресс эс тутум, концентрация жана чечим кабыл алууда көйгөйлөргө алып келиши мүмкүн. Бул жумушта же мектепте өндүрүмдүүлүктүн жана натыйжалуулуктун төмөндөшүнө алып келиши мүмкүн жана ой жүгүртүү жана чечим кабыл алуу жөндөмүн начарлатышы мүмкүн.
- Эмоциялык жыргалчылык: Стресстин жогорку деңгээли кыжырдануу, кыжырдануу, маанайдын бузулушу жана ашыкча болуу сезими сыяктуу эмоционалдык симптомдорду жаратышы мүмкүн. Бул эмоционалдык чарчоого же уйкусуздукка алып келиши мүмкүн.
- Жүрүм-турумдун өзгөрүшү: Психологиядагы стресс жүрүм-турумдун өзгөрүшүнө алып келиши мүмкүн, мисалы, спирт ичимдиктерин, баңги заттарды же тамекини көп колдонуу, уйку режиминин өзгөрүшү жана тамактануунун бузулушу (же ашыкча жеш же жетишсиз тамактануу). Бул ошондой эле коомдук четтетүүгө жана мурда жагымдуу иш-аракеттерге катышууну азайтууга алып келиши мүмкүн.
- мамилелер: Стресс жеке жана кесипкөй мамилелерди начарлатышы мүмкүн. Бул чыр-чатактын көбөйүшүнө, байланыш сапатынын төмөндөшүнө жана дени сак жана колдоочу мамилелерди сактоодо кыйынчылыктарга алып келиши мүмкүн.
- Work Performance: Жумуш ордунда стресс көңүл топтоо жөндөмүн жана катышуу сезимин төмөндөтүп, өндүрүмдүүлүктү төмөндөтүшү мүмкүн.
- Узак мөөнөттүү кесепеттери: Узак мөөнөттүү, өнөкөт стресс инсульт, семирүү жана психикалык оорулар сыяктуу олуттуу ден-соолук шарттарына өбөлгө түзөт жана жашоонун узактыгына олуттуу таасир этиши мүмкүн.
Стрессти эрте аныктоо үчүн белгилер
Стресс ар кандай сценарийлерде ар кандай көрүнөт. Анын симптомдору себептери сыяктуу эле ар түрдүү. Бирок, байкаш керек болгон бир нече белги же негизги симптомдор бар:
Физикалык симптомдор
Стресстин физикалык симптомдору организмдин кабыл алынган коркунучтарга же талаптарга жооп кайтаруусу жана ар бир адамда ар түрдүү болушу мүмкүн. Жалпысынан төмөнкүлөр кирет:
- баш оору: Тез-тез чыңалган баш оору же шакый.
- Muscle чыңалуу же оору: Айрыкча моюнда, ийиндеринде же аркасында.
- талыгуу: Көбүнчө чарчоо жана чарчап калуу.
- Уйкунун бузулушу: Кыйынчылык же уктап калуу, же өтө көп уктоо.
- Ашказан маселелери: Ашказандын бузулушу, жүрөк айлануу же табиттин өзгөрүшү.
- Тез-тез ооруу: Иммундук системанын начарлашы, тез-тез сасык тумоого же инфекцияларга алып келет.
Эмоционалдык симптомдор
Стресстин ачык психологиялык белгилери болуп төмөнкүлөр саналат:
- Маанайым же кыжырдануу: Маанайдын тез өзгөрүшү же ачуусу кыска.
- Feeling ойлор: Жашооңуздун талаптарын көтөрө албай жатканыңызды сезүү.
- Тынчсыздануу же нервдүүлүк: Туруктуу тынчсыздануу жана тынчсыздануу.
- Депрессия же жалпы бактысыздык: Көңүл ачуу, жашоого болгон кызыгууну жоготуу.
Когнитивдик симптомдору
Психологиядагы өнөкөт стресс да ар кандай когнитивдик бузулууларга алып келет. Симптомдору төмөнкүлөрдү камтыйт:
- Кыйынчылык байытуучу: Көңүл буруу жана тапшырманы аткаруу үчүн күрөш.
- Эстутум көйгөйлөрү: Тапшырмаларды же жолугушууларды унутуу.
- туруктуу болобу: Ар кандай нерселер жөнүндө тынчсызданууну токтото албоо.
- терс Outlook: Жашоо жана келечек жөнүндө пессимисттик ой жүгүртүү.
Жүрүш-туруш Белгилери
Стресс менен күрөшүү адамдын жүрүм-турумунда ар кандай өзгөрүүлөрдү жаратышы мүмкүн. Стресс белгилерин аныктоого болот:
- Аппетиттин өзгөрүшү: Өтө көп же аз жеш.
- Кечиктирүү жана жоопкерчиликтерден качуу: Тапшырмаларды же милдеттерди кечиктирүү.
- стимуляторду колдонуунун көбөйүшү: Эс алуу үчүн заттарга таянуу.
- Нервдик жүрүм-турумдар: Тырмак тиштөө, кыймылдоо же темп менен жүрүү.
Жумуштун симптомдору
Жумушка байланыштуу стресс биздин коомдо барган сайын кеңири таралган. Мунун көрүнүктүү белгилери болуп төмөнкүлөр саналат:
- Өндүрүмдүүлүктүн төмөндөшү: Адаттагыдай ишти бүтүрө албай.
- салып кошту: Кызыгуунун жоктугу же жумуштан четтөө.
- Кесиптештер менен конфликт: Жумушта чыр-чатактар же талаш-тартыштар көбөйөт.
- Сырттан келүү: Стресске байланыштуу маселелерден улам жумуштан көбүрөөк күндөрдү алуу.
Стрессти кантип эффективдүү башкаруу керек?
Стресс деңгээлин башкаруу жекече мамилени талап кылат. анткени стресстен арылуу ыкмаларынын эффективдүүлүгү адамдан адамга абдан өзгөрүшү мүмкүн. Бир адам үчүн күчтүү стресске каршы болгон нерсе экинчисине анча деле таасир этпейт. Анын үстүнө, ар кандай стрессорлор туура дарылоо ыкмаларын талап кылат.
Бул жерде сиз стрессти башкаруу стратегияңызды уникалдуу муктаждыктарыңызга ылайыкташтыра аласыз:
- Стресс триггерлериңизди түшүнүңүз: Стрессиңиздин деңгээлин көтөргөн кырдаалдарга, адамдарга же тапшырмаларга кунт коюп көңүл буруңуз. Бул түшүнүк сизге ушул конкреттүү триггерлерди чечүү үчүн стратегияларыңызды ылайыкташтырууга жардам берет. Эгер стрессти өз алдынча башкаруу кыйын болуп жатса, психикалык саламаттыкты сактоо боюнча адистен жардам сураңыз. Терапия сессиясы көп учурда натыйжалуу болуп саналат.
- Ар кандай техникалар менен эксперимент: Түрдүү аракет кылып көрүңүз стресстен арылуу ыкмалары алардын кайсынысы сизге жагарын көрүү үчүн. Бул чуркоо же сууда сүзүү сыяктуу физикалык иш-аракеттерден медитация же журнал жазуу сыяктуу психикалык практикага чейин өзгөрүшү мүмкүн. Ар кандай ыкмаларды колдонуп көргөндөн кийин, кайсынысын эң натыйжалуу деп эсептей турганыңыз жөнүндө ойлонууга убакыт бөлүңүз. Ар бир ыкма сиздин маанайыңызга, энергия деңгээлиңизге жана жалпы жыргалчылыгыңызга кандай таасир этээрине көңүл буруңуз.
- Техникаларды күнүмдүк ишиңизге киргизиңиз: Сиз үчүн эң ылайыктуу ыкмаларды аныктагандан кийин, аларды күнүмдүк же жумалык режимиңизге киргизиңиз. Ырааттуулук стрессти натыйжалуу башкаруунун ачкычы болуп саналат.
- Керектүү түрдө тууралаңыз: Убакыттын өтүшү менен стрессти башкаруу ыкмаларын өзгөртүүгө даяр болуңуз. Жашооңуз өзгөргөн сайын, стресске кабылган факторлоруңуз жана алар менен күрөшүүнүн жолдору да өзгөрүшү мүмкүн.
- Баланс - маанилүү: Сиздин стрессти башкаруу планыңыз оор же оор сезилбеши керек. Узак мөөнөттүү келечекте стресстен арылууну жашоо образыңызга киргизген баланска умтулуңуз.
Аны ороп коюу!
Стресс болуп калды ден соолук пандемиясы жашоонун жана жыргалчылыктын ар кандай аспектилерине кеңири таралган таасири менен 21-кылымдын. Өнөкөт жогорку стресс деңгээли жүрөк оорулары, гипертония жана алсыз иммундук функция сыяктуу көптөгөн физикалык ден-соолук маселелери менен байланышкан. Психикалык ден соолук бирдей таасир этет, стресс тынчсыздануу жана депрессия сыяктуу шарттардын негизги салымы болуп саналат.
Психологиядагы стрессти жана анын себептерин түшүнүү аны активдүү башкаруунун биринчи кадамы болуп саналат. «Стресс-пандемияга» каршы күрөшүү жеке эле жоопкерчилик эмес; коллективдуу куч-аракетти талап кылат. Бул колдоочу иш чөйрөсүн түзүү, психикалык ден соолук жөнүндө ачык баарлашууга көмөктөшүү жана жумуш менен жашоонун тең салмактуулугун камсыз кылган саясатты ишке ашырууну камтыйт.
