O oe o se tagata auai?

10 Fautuaga Sili mo Tautala Fa'alaua'itele e Fesoasoani ia te Oe E susulu

10 Fautuaga Sili mo Tautala Fa'alaua'itele e Fesoasoani ia te Oe E susulu

Tuuina atu

Ellie Tran 20 Dec 2022 7 minu e faitau

O le mealilo i la'u isi fa'aaliga manuia: a ton o faʻamatalaga lautele mo fautuaga ina ia e sauni ma sili atu lou mautinoa aʻo leʻi oʻo i lou aso tele.

***

Ou te manatua pea se tasi o aʻu lauga faalauaitele muamua…

Ina ua ou tilivaina i le sauniga o la'u faauuga i le aoga tulagalua, sa ou matua popole lava. Sa ou fefe i le tulaga, lagona le matamuli i le meapueata, ma sa i ai ituaiga uma o vaaiga mata'utia o loo faamalumalu mai i lo'u ulu. Ua malo lo'u tino, ua foliga ua tetete o'u lima ma sa ou taumatemate pea ia te a'u lava.

Sa ou maua uma faailoga masani o Glossophobia. Ou te lei sauni mo lena lauga, ae mulimuli ane, na ou maua ai ni upu o fautuaga e fesoasoani ia te au ia sili atu le isi taimi.

Siaki i latou i lalo!

Fautuaga mo le tautala lautele ma AhaSlides

Fautuaga ole Tautala Lautele i fafo

O le afa o le galuega e tatau ona e faia e sau ae e te leʻi laa i luga o le tulaga. O sauniuniga lelei o le a faʻamautinoa ai e sili atu lou mautinoa ma sili atu le faʻatinoga.

#1 – Iloa lau ‘Aufaitau

E taua le malamalama i lau aofia, aua o lau tautalaga e manaʻomia ona fesoʻotaʻi ma i latou pe a mafai. E matua leai se aoga e fai atu ai se mea ua uma ona latou iloa poʻo se mea e sili atu ona lofituina mo i latou e faʻafefe i se taimi puupuu.

E tatau lava ona e taumafai e fo'ia se fa'afitauli o lo'o feagai ma le to'atele oi latou. Ae e te leʻi amataina lau tautalaga, taumafai le 5 aisea metotia. O lenei mea e mafai ona fesoasoani tele ia te oe e iloa ma oʻo i le pito i lalo o le faʻafitauli.

Ina ia fausia se fesoʻotaʻiga sili atu ma le motu o tagata, taumafai e iloa poʻo a mea o loʻo i ai ma feʻau latou te popole i ai. O fesili nei e 6 atonu e te fesiligia e malamalama ai i lau au maimoa ma saili mea latou te tutusa ai:

  1. O ai i latou?
  2. O a mea latou te mananaʻo ai?
  3. O le a se mea e tutusa ai oulua?
  4. O le ā ua latou iloa?
  5. O ā o latou lagona?
  6. O a o latou masalosaloga, fefefe ma manatu sese?

Faitau atili e uiga i fesili taitasi iinei.

#2 – Fuafua & Fa'ataoto lau Lauga

Fai se fuafuaga o le mea e te manaʻo e fai atu ona faʻamalamalamaina manatu autu e fatu ai se otootoga. Mai le otootoga, e mafai ona e lisiina ni nai mea laiti i vaega taitasi e te manatu e taua. Toe suʻesuʻe mea uma ina ia mautinoa o le fausaga e fetaui ma manatu uma e talafeagai.

E tele fausaga e mafai ona e mauaina ma e leai se togafiti e tasi, ae e mafai ona e tilotilo i lenei otootoga fautuaina mo se tautalaga i lalo ole 20 minute:

  • Amata i le pu'eina o manatu o lau au maimoa (o lea o le auala): i lalo ifo o le 2 minute.
  • Fa'amatala manino lou manatu ma fa'atasi ma fa'amaoniga, pei o le fa'amatalaina o se tala, e fa'amalamalama ai ou manatu: pe a ma le 15 minute.
  • Fa'ai'u i le aotelega o au manatu autu (o lea o le auala): i lalo ifo o le 2 minute.

#3 - Su'e se Sitaili

E le o tagata uma e iai a latou lava sitaili tautala fa'apitoa, ae e tatau ona e taumafai i auala eseese e iloa ai po'o fea e fetaui ma oe. E mafai ona masani, malie, vavalalata, aloaʻia, poʻo se tasi o le tele o isi sitaili.

O le mea pito sili ona taua o le fa'alelei ma fa'anatura pe a tautala. Aua le faamalosia oe lava e avea ma se tasi e matua le na o le mauaina o se alofa pe ata mai le aofia; e mafai ona fa'aalia ai oe e fai si pepelo.

Faaalia e Richard Newman, ose tusitala ma failauga autu, e 4 sitaili eseese e te filifilia, e aofia ai le motivator, commander, entertainer and facilitator. Faitau atili e uiga ia i latou ma filifili po o le fea e sili ona fetaui mo oe, lau au maimoa ma lau savali.

#4 - Faʻalogo i lau Folasaga ma le Faʻaiʻuga

Manatua e amata ma fa'ai'u lau tautalaga i se fa'amau maualuga. O se folasaga lelei o le a puʻeina ai le mafaufau o le motu o tagata, ae o se faʻaiʻuga lelei e tuʻuina atu ai ia i latou se lagona umi.

E i ai ni nai auala e amata lau tautalaga, ae o le mea pito sili ona faigofie o le amata lea i le faailoa atu o oe o se tagata e iai se mea e tutusa ai ma lau aofia. Ose avanoa lelei foi lea e fa'ata'atia ai le fa'afitauli o lo'o feagai ma le to'atele o le aofia, e pei o le mea na ou faia i le folasaga o lenei tusiga.

Ma, i le minute mulimuli lava, e mafai ona e faʻauʻu lau tautalaga i se upusii musuia poʻo se tasi o tele isi metotia.

O se lauga TED lea a Sir Ken Robinson, lea na ia faaiuina i se upusii mai ia Benjamin Franklin.

Fautuaga mo le lelei tautala lautele

#5 – Fa'aaogā Fesoasoani Va'aia

O le tele o taimi pe a e tautala lautele, e te le manaʻomia se fesoasoani mai faʻataʻitaʻiga, e naʻo oe ma au upu. Ae i isi tulaga, pe a oʻo lau autu i faʻamatalaga auʻiliʻili, o le faʻaaogaina o nisi faʻataʻitaʻiga ma fesoasoani vaaia e mafai ona fesoasoani tele i lau au maimoa e maua ai se ata manino o lau savali.

Na e matauina e oo lava i failauga TED ofoofogia e faʻaogaina fesoasoani vaaia? E mafua ona latou te fesoasoani ia i latou e faʻamalamalama manatu o loʻo latou talanoa ai. Fa'amatalaga, siata, kalafi po'o ata/vitio, mo se fa'ata'ita'iga, e mafai ona fesoasoani ia te oe e fa'amalamalama atili ai au manatu. I nisi tulaga, e mafai ona e faʻaogaina mea faʻapitoa e faʻapitoa ai pe a talafeagai.

Ermias Kebreab lauga i le Vaega 4 i le TED Countdown Summit ia Oketopa 14, 2021
Fautuaga mo le tautala lautele

#6 – Fa'aoga lelei Fa'amatalaga

Mo le tele o lauga, e matua talia lava le faia o ni fa'amatalaga ma aumai i luga o le tulaga fa'atasi ma oe. E le gata ina latou fesoasoani ia te oe e manatua vaega taua o lau tautalaga, ae e mafai foi ona latou aumaia ia te oe le faʻamalosia o le mautinoa; e sili atu ona faigofie le fa'atonuina o lau tautalaga pe a e iloa o lo'o i ai au fa'amatalaga e toe fo'i i ai. 

O le auala lenei e fai ai fa'amatalaga lelei:

  • Tusi tetele e fesoasoani ia te oe e malamalama atili ai i ou manatu.
  • Faaaoga fasipepa laiti ia fa'aeteete au fa'amatalaga.
  • nūmera latou ina ne'i fa'afefeteina.
  • Mulimuli i le otootoga ma tusi au fa'amatalaga i le fa'asologa lava e tasi e 'alofia ai le fa'alavelave.
  • Fa'aitiitiga o upu. Na'o le tusi i lalo o upu autu e faamanatu ai ia te oe lava, aua le tusia le mea atoa.

#7 – Fa'ata'ita'i

Fa'ata'ita'i lau tautala i ni nai taimi a'o le'i o'o i le D-aso e fa'aleleia atili ai lou tomai tautala lautele. Atonu e foliga faigofie, ae o loʻo i ai nai fautuaga auro e maua ai le tele o mea mai lau taimi faʻataʻitaʻi.

  • Toe faataitai i luga o le tulaga – E mafai ona e taumafai e faataitai i luga o le tulaga (po o le nofoaga e te tu ai) e maua ai se lagona mo le potu. E masani lava, e sili le tu i le ogatotonu ma taumafai e pipii i lena tulaga.
  • Fai se tasi e fai ma au au maimoa – Taumafai e fesili i ni nai uo po o au uo e fai ma au au maimoa ma vaai pe faapefea ona latou tali atu i mea o loʻo e fai atu ai.
  • Filifili se ofu - O se mea talafeagai ma ofu mafanafana o le a fesoasoani ia te oe ia e lagona atili le to'a ma le poto pe a fai lau tautalaga. 
  • Fai suiga – O au meafaitino atonu e le o taimi uma e maua ai lona faailoga i le faʻataʻitaʻiga, ae e lelei. Aua e te fefe e sui nisi o manatu pe a uma ona tofotofoina.

I luga ole Tulaga Fautuaga Tautala

O lou taimi e susulu atu ai! O nai fautuaga ia e tatau ona e manatua pe a fai lau lauga matagofie.

#8 – Saosaoa & Taofi

Faalogo foi lou saoasaoa. O le tautala vave pe telegese foi e mafai ona fa'apea ua misia e lau au maimoa nisi o mea o lau tautalaga, pe ua le toe fiafia ona o lo'o galue le fai'ai nai lo lou gutu.

Ma aua nei galo e taofi. O le tautala i taimi uma e mafai ona fa'afaigata ai mo le aofia e fa'amalieina au fa'amatalaga. Vaevae lau tautalaga i lalo i ni vaega laiti ma tuu atu ni nai sekone o le filemu i le va oi latou.

Afai e galo ia te oe se mea, fa'aauau lau tautalaga i le mea sili e te mafaia (pe siaki au fa'amatalaga). Afai e te tautevateva, taofi mo sina sekone, ona faaauau lea.

Atonu e te iloa ua galo ia te oe se mea i lau otootoga, ae atonu o le a le iloa e le aofia, o lea i la latou vaai, o mea uma e te fai atu ai o mea uma na e saunia. Aua ne'i avea nei mea laiti e fa'aleagaina ai lau tautalaga po'o lou fa'atuatuaina aua o lo'o iai pea le isi vaega e ofoina atu.

#9 – Gagana ma Gaioiga Lelei

O le ta'u atu ia te oe ia e nofouta i le gagana a lou tino atonu o se mea e sili ona manaia, ae o se mea tatau. O le gagana a le tino o se tasi lea o tomai tautala e sili ona aoga e fesoasoani ia te oe e fausia ni fesoʻotaʻiga sili atu ma le au faʻalogo ma faʻaleleia atili ai latou.

  • Faʻasaga mata – E tatau ona e vaʻavaʻai solo i le sone o le aofia, ae aua le faʻavavevave ou mata. O le auala pito sili ona faigofie o le mafaufau i lou ulu o loʻo i ai 3 sone a le au maimoa, tasi i le agavale, i le ogatotonu ma le taumatau. Ma, a e talanoa, va'ai i sone ta'itasi mo sina taimi (atonu pe tusa ma le 5-10 sekone) a'o le'i alu atu i isi.  
  • gāoioiga – O le feoai solo i ni nai taimi i lau tautalaga o le a fesoasoani ia te oe e foliga sili atu le natura (ioe, pe a e le tu i tua o se pulelaa). O le faia o ni nai laa i le agavale, i le taumatau po o le agai i luma e mafai ona fesoasoani ia te oe e te lagona atili ai le toʻa.
  • Gaioiga lima – Afai o lo'o e uuina se masini faaleotele leo i le tasi lima, malolo ae fa'amanino le isi lima. Matamata i ni nai vitio e iloa ai le lelei o failauga e fa'agaoioi o latou lima, ona fa'ata'ita'i lea. 

Siaki le vitiō lenei ma a'oa'o mai mea uma a le failauga ma le gagana a le tino.

#10 – Tu’u lau fe’au

O lau tautalaga e tatau ona momoli atu ai se fe'au i le aofia, i nisi taimi e anoa, faatupu manatu pe faagaeeina ina ia sili atu ona manatua pea. Ia mautinoa e aumai i luga le savali autu o le tautalaga atoa ona aotele lea i le faaiuga. Siaki le mea na faia e Taylor Swift i lana lauga faʻauʻu i le Iunivesite o Niu Ioka; ina ua uma ona faamatalaina lana tala ma tuuina atu ni nai faataitaiga pupuu, sa ia tuuina atu lana savali 👇 

"Ma ou te le pepelo, o nei mea sese o le a mafua ai ona e leiloa mea.

Ou te taumafai e taʻu atu ia te oe o le leiloa o mea e le na o le leiloa. O le tele o taimi, pe a leiloa mea, tatou te maua foi mea.”

#11 – Fetuunai i le Tulaga

Afai e te iloa ua mou atu le fiafia o lau aofia ma ua faalavelavea, pe e te faaauau pea mea uma e pei ona fuafuaina?

O nisi taimi e mafai ma e tatau ona e faia i se tulaga ese, pei o le taumafai e fegalegaleai atili ma le motu o tagata e faʻaola ai le potu. 

Atonu e te tu e fai ni fesili se lua ina ia maua atili ai le fiafia o le aofia ma toe uaʻi atu ai iā te oe ma lau lauga. Taumafai e fa'aoga polokalame fa'alauiloa feso'ota'iga e fesili ai se fesili tatala, pe fai sina fa'aali lima ma fai atu ia i latou e tali mai ma fa'aali lima.

E le tele ni mea e mafai ona e faia i lea taimi, o lea e i ai le isi auala vave ma faigofie, o le alu ese lea mai le tulaga ma auai i le motu o tagata i ni nai minute.

O lo'o i luga nisi o fautuaga sili mo tautalaga lautele e fesoasoani ia te oe e saunia ai i fafo ma avatu ia te oe le talitonuga i ai. Ia, se'i o tatou fa'au'u i le tusiaina o le lauga, amata i le folasaga!